DE ILLUSIE AAN DE MACHT

Chris Vos en André van der Hout (1999)

 

De Illusie aan de Macht verhaalt van ‘binnenuit’ de geschiedenis van het kabinet Den Uyl (1973-1977) aan de hand van interviews met de betrokken bewindslieden.

 

 

Het kabinet Den Uyl is een van de meest besproken regeringsploegen geweest in de Nederlandse parlementaire geschiedenis. Met de spreiding van kennis, macht en inkomen als uitgangspunt begonnen de jonge honden onder leiding van de ervaren PvdA-er Joop den Uyl aan de hervorming van de Nederlandse samenleving. Meer dan ooit speelde de besluitvorming zich af in openheid, waardoor het kabinet vooral bekend werd om de vele crises en langdurige vergaderingen.

Enkele voorbeelden zijn de Molukse gijzeling, waar Den Uyl zich verzet tegen een gewelddadig ingrijpen. Ook bij de Lockheedcrisis waren er spanningen. Bij de discussie over de strafmaat voor Prins Bernhard, die steekpenningen van de vliegtuigfabriek had aangenomen, heeft Koningin Juliana druk uitgeoefend om de straf te beperken. De oliecrisis die in oktober 1973 ons land overviel, leverde een boycot op van de Arabische landen. Niet ten onrechte. Het kabinet Den Uyl heeft in het geheim via vliegveld Gilze Rijen wapens aan Israël geleverd. Minister van Economische Zaken Lubbers verklaart in dit verband moeilijke momenten te hebben meegemaakt in het parlement. “Daar realiseer ik me dat ik aan de grens ga van het niet informeren van de Kamer.”

In maart 1977 viel het kabinet Den Uyl op de grondpolitiek. De daaropvolgende formatie mislukte op het einde van de rit, maar niet door de tegenwerking van het CDA of de beruchte motie van de PvdA partijraad (die zich tegen een bereikt accoord uitsprak), zoals de mythevorming wil. In de nacht van 3 op 4 november besloot Den Uyl zelf zijn opdracht toch terug te geven. “Dat kwam voor ons als een complete verrassing”, zegt PvdA fractievoorzitter Ed van Thijn over dat dramatische moment.